اَردَبیل (نام باستان: آرتاویل) (اگر در کیبورد انگلیسی تایپ نموده‌اید: hvnfdg)! یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان اردبیل در شمال غربی ایران است.
این شهر در قبل و پس از اسلام، مرکز آذربایجان بوده‌است؛ اردبیل در طول تاریخ، به نام‌های گوناگونی چون؛ دارالارشاد، دارالملک، دارالعرفان، دارالامان و شهر مقدس (آرتاویل) ملقب بوده است و در دوره‌های مختلف، مرکز ایالت آذربایجان بوده و به‌علت قرارداشتن در مسیر جاده ابریشم، از رونق اقتصادی بسیار خوبی، برخوردار بوده‌است.
واژه اردبیل واژه ای اوستایی است که از دو کلمه آرتا (مقدس) و ویل (شهر) به معنی شهر مقدس ترکیب شده است. به روایت اوستا زرتشت پیامبر ایرانی در کنار رود دائی یتا که امروزه ارس نامیده می‌شود به دنیا آمد و کتاب خود را در سبلان نوشت و برای ترویج دین خود، روی به شهر بازان پیروز آورد. عده‌ای به او گرویدند و در این ناحیه جنگی میان زرتشتیان و بت پرستان روی داد که در این جنگ زرتشتیان بر همه روستاها و قصبه‌های اطراف اردبیل دست یافتند و به افتخار این پیروزی آتشکده‌ای در اردبیل بنا کردند که امروزه آثار آن در سه فرسنگی این شهر در دهکده‌ای به نام آتشگاه باقی مانده است. اردبیل در دوره اشکانیان و در میان شهرهای آذربایجان جایگاه ویژه‌ای داشت.
نوشته اند که قهرمانان آذربایجان به نام دهام که از پهلوانان و از نژاد کیان بوده‌اند، در این دوره از اردبیل برخاسته‌اند. به این ترتیب، بنای اردبیل را بسیار کهن تر از زمان ساسانی باید دانست. پیش از دوره اسلامی آذربایجان دارای دو مرکز اصلی بود: یکی از این دو مرکز گنجک (به ارمنی گنزک) بود که همان تخت سلیمان امروزی است، اما نام مرکز دیگر در جغرافیای استرابن از قلم افتاده است. در دوره اسلامی این دو مرکز را شیز و اردبیل خوانده‌اند. می‌گویند اردبیل بدون شک مرکز تابستانی آذربایجان بوده است. از اواسط تا اواخر دوره ساسانی، اردبیل به تنهایی مرکز آذربایجان به شمار می‌رفت و سکه‌های دوره پارتی و ساسانی در این منطقه با علامت اربارات ضرب می‌شده است. اردبیل به هنگام فتح آذربایجان به دست مسلمانان همچنان پایتخت این منطقه و مقر مرزبان آن بود.
شهرت و اهمیّت اَردَبیل تنها از آن جهت نیست که چند تن از پادشاهان ایران آن شهر را قرارگاه خود ساختند، بلکه از آن لحاظ است که سر حلقه فرقه‌ی صفویه، شیخ صفی‌الدین اردبیلی، از این‌جا برخاست و در همین‌جا به خاک سپرده شد.
با حضور شیخ صفی‌الدّین و خاندان صفوی، اردبیل اعتبار ویژه‌ای یافت، به‌طوری‌که این شهر در زمان تیمور، دارالارشاد و در زمان پادشاهان صفوی با عنوان دارالامان از جایگاه خاصّ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار گردید. حکومت صفوی بسیاری از هرج و مرج‌ها را که در ایران وجود داشت، برانداخت و یک حکومت دینی و مذهبی را پایه‌گذاری کرد که به گفته بسیاری از کارشناسان تاریخ، تشکیل دولت یکی از وقایع تاریخ ایران به‌شمار می‌آید.
وسعت این شهرستان ۲۵۵۷ کیلومتر مربّع است و چهره‌ی عمومی شهرستان اردبیل؛ متأثّر از ارتفاعات کوهستان‌های سبلان، تالش و بزغوش است که این عوامل طبیعی سبب محصور شدن آن شده‌اند. اردبیل از مناطق با اهمیّت ایران به‌شمار می‌آید و دارای آثار و ابنیّه تاریخی و جاذبه‌های طبیعی بسیار زیادی است.
این شهر همچنین مرکز استان اردبیل است. اردبیل از شهرهای باستانی و تاریخی ایران است. این شهر در نزدیکی مرز جمهوری آذربایجان قرار گرفته و از سردترین شهرهای ایران محسوب می‌گردد که جاذبه‌های طبیعی زیادی دارد. این شهر در ۲۲۰ کیلومتری تبریز و ۵۸۰ کیلومتری تهران واقع شده‌است.
یافته‌های تازه درباره‌ی پیشینه اردبیل در منطقه مرادلو اردبیل نشان از کشف تاریخ ۴۰ هزار ساله در اردبیل را به اثبات می‌رساند. محوطه شامل بیش از یکصد تخته سنگ مزین به نقوش صخره‌ای بوده که با بررسی و مطالعه هر یک از آنها زوایای پنهانی از نحوه زندگی و استقرار بشر در این منطقه از کشور نمایان خواهد شد. اردبیل تمدنی ۳۰۰۰ ساله در حاشیه جاده ابریشم دارد که سابقه‌ی تاریخی و باستانی آن را کاروانسراهای بی‌نظیر به جهت نوع معماری و تجمیع هنرهای ظریف ایرانی بیان می‌کند.
اردبیل در گذشته گذرگاه کاروان‌های تجاری و نظامی متعددی بوده که زمینه‌ی احداث کاروانسراها را فراهم کرده‌است. به عقیدهٔ کارشناسان وجود کاروان‌سرا در شهرستان‌های مختلف این استان بیانگر رونق اقتصادی تمامی شهرهای این منطقه در گذشته‌است. از جمله مهم‌ترین کاروانسراهای اردبیل می‌توان به کاروانسرای سنگی صائین در نیر، شاه عباسی شورگل در بیله سوار، عباسی نقدی کندی و قانلی بولاغ در مشگین‌شهر اشاره کرد.
از آثار تاریخی اردبیل که برخی به دوره‌ی پیش از اسلام می‌رسد، می‌توان از دهکده آتشگاه، شهر هیر، شهریور و جمعه مسجد اردبیل که در قدیم آتشکده بوده‌است، نام برد. با توجه به این‌که این مسجد، بزرگترین و قدیمی‌ترین مسجد اردبیل است، یکی از واحدهای آن، کتابخانه بوده‌است.
بسیاری از مؤلفان دوره‌ی اسلامی، بنای شهر اردبیل را به فیروز، پادشاه ساسانی نسبت می‌دهند و می‌نویسند که اردبیل به دستور این پادشاه، که در سده پنجم میلادی می‌زیست، ساخته شده‌است. فردوسی در شاهنامه بنای اردبیل را به پیروز ساسانی نسبت می‌دهد؛ اما تاریخ اردبیل خیلی قدیمی‌تر از زمان فیروز ساسانی‌است. زیرا که فیروز در سال ۴۵۹ میلادی به سلطنت رسیده‌است و ۳۴ سال قبل از این تاریخ، بهرام پنجم ملقب به بهرام گور در مقابل حمله هیاتله از راه اردبیل به آمل وگرگان و سپس به خراسان رفته و در آنجا، خاقان هیاتله را کشته‌است.
شهر اردبیل به علت نزدیکی به قفقاز و گرجستان و ارمنستان، جایگاه ویژه‌ای داشت به‌طوری‌که در زمان جنگ‌های ایران و روس در عهد قاجار، اردبیل مرکز استقرار نیرو و ستاد عملیات سپاه عباس میرزای قاجار در برابر قشون روس‌ها بوده‌است. شهر اردبیل در سال ۲۷۲ شمسی بر اثر زمین لرزه به‌طور کامل ویران شد که در طی آن زمین لرزه ۱۵۰۰۰۰ نفر از ساکنان آن کشته شدند.
نخستین کتابخانه در اردبیل در قرن هشتم قمری به‌همت شیخ صدرالدین موسی، فرزند شیخ صفی‌الدین اردبیلی، در جوار آرامگاه پدرش جهت استفاده عموم ایجاد شد. در آن زمان پس از کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه اردبیل قدیمی‌ترین و غنی‌ترین کتابخانه ایران به‌شمار می‌رفت.
شیخ صفی‌الدین اردبیلی به سال ۷۰۰ ق. جانشین شیخ زاهد گیلانی گردید و خانقاهی برای مریدانش ترتیب داد و کتابخانه‌ای نیز بنیان نهاد که پس از مرگ او، کتابخانه همچنان مجمع مریدان بود. مخصوصاً پس از تشکیل سلسلهٔ صفویه (۹۰۷ ق)، به کتابخانه و آرامگاه شیخ توجه بیشتری شد به‌حدّی که شاه عباس اول صفوی (۹۹۶–۱۰۳۸ ق) در سنهٔ ۱۰۱۷ ق. کتاب‌های گرانبهایی در آنجا وقف کرد.
آدام اولئاریوس که از این کتابخانه بازدید کرده، می‌نویسد که اکثر کتاب‌های خطی آنجا از نظر هنر و درونمایه در دنیا بی‌نظیرند.
اردبیل، اولین شهر ایران از لحاظ لوله‌کشی آب شرب می‌باشد. تاریخ این لوله‌کشی احتمالاً به دوره صفوی معطوف می‌گردد. به‌طوری‌که آثار آن در حفاری‌های صورت پذیرفته شده موجود می‌باشد.
استان اردبیل با بیش از 18هزارکیلومتر حدود 1/1 درصد از مساحت کشور را تشکیل داده است و آب و هوای این استان بیشترین اثر را از ارتفاعات کوهستانی سبلان، تالش و بزغوش گرفته است. رشته کوه سبلان با 4811 متر ارتفاع دراین استان واقع شده است وکوهستان سبلان در غرب اردبیل با آب های جاری و آثار فراوان آتش فشان به صورت چشمه های معدنی آبگرم سرعین وسردابه، سبب جذب انبوه مسافرین گردیده ویکی از زیباترین مناطق جهانگردی استان را پدید آورده است.
شهر اردبیل در میان دشتی با همین نام در ارتفاع ۱۵۰۰متری از سطح دریا و در میان کوه‌های تالش و سبلان در شمال غرب فلات ایران جای گرفته و دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل است.
اردبیل با واقع شدن در دامنه کوه سبلان با ارتفاع ۱۳۵۰ متر و با فاصله کم از بندر آستارا به منزله دامنه وسیع کوه مرتفعی مشرف بر دریاست که دارای اقلیم مناطق فوقانی از یک طرف و تأثیرپذیر از مناطق بحری از طرف دیگر است. شهرستان اردبیل دارای چهار اقلیم مدیترانه‌ای گرم، مدیترانه‌ای معتدل، کوهستانی سرد و معتدل است. این شهرستان به عنوان یکی از مناطق سردسیر ایران است. بارندگی نیز در تمام فصول وجود دارد، ولی شدت آن در بهار و پاییز بیشتر است.
مردم اردبیل مردم آذربایجانی هستند و زبان مردم شهر اردبیل ترکی آذربایجانی است. در برخی مناطق شهرستان نمین مانند بخش عنبران و بخش ویلکیج، زبان تالشی و در بخش شاهرود و بخش خورش رستم خلخال نیز زبان تاتی رایج است.
اکثر مردم این شهر، پیرو دین اسلام و مذهب (شیعه دوازده‌امامی) هستند.
سرعین
سرعین، شهری در ۳۰ کیلومتری غرب اردبیل است. شهر سرعین در ۰۴/۴۸ درجه طول شرقی و ۰۹/۳۸ درجه عرض شمالی با مساحتی بیش از ۱۲۸۰۰۰۰ متر مربع در ۲۸ کیلومتری غرب شهر اردبیل قرار دارد. ارتفاع متوسط شهر از سطح دریا ۱۶۵۰ مترمی‌باشد.
سرعین دارای ده‌ها چشمه آب گرم معدنی می‌باشد، که از کوه سبلان سرچشمه می‌گیرند. برخی آب گرم‌های معروف سرعین عبارتند از:
گاومیش گلی
آب گرم ژنرال
آب گرم پهنلو
قهوه سویی
ساری سو
قره سو و ...
بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی:
بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی شاید از معدود بقعه‌های کشور باشد که این حد دارای جذابیت برای مسافران باشد. بقعه‌ای فراتر از یک آرامگاه، با معماری عجیب و زیبایش از هفتصد سال پیش در اردبیل همچنان پابرجاست.
محلی که امروز به نام بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی معروف است حدود هفتصد سال پیش باغ بزرگی بنام اسفریس بود که شیخ صفی الدین در بخشی از آن به ارشاد و تدریس مریدان خود می‌پرداخت.
شیخ صفی الدین اردبیلی (۶۵۰ – ۷۳۵) هجری قمری، نیای بزرگ دودمان صفویان، از بومیان ایرانی و هشتمین نسل از تبار فیروزشاه زرین کلاه بود. زبان مادری شیخ صفی الدین زبان آذری (گویشی از تاتی) بود و اشعاری به این زبان ایرانی در کتاب صفوه الصفا و سلسله النسب سروده است. دودمان صفوی نام خویش را از وی گرفته بودند. او پایه گذار خانقاه صفوی در اردبیل بود. بعد از وفات شیخ صفی در سال ۷۳۵ هجری قمری فرزندش صدرالدین موسی با ساخت یک برج مقبره ای بنام گنبد الله الله در محل دفن او مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی را پایه گذاری کرد. مقبره ای برجی شکل و باارزش که وجه تسمیه آن وجود نام مبارک الله در متن ساقه برج با خط بنایی معقلی است. این بنا که در طول زمان، بخصوص بعد از شروع حکومت صفویه مورد احترام خاص پادشاهان بوده است بعد از مدتی با واحدهای دیگر توسعه پیدا کرده تا مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی امروز را پدید آورده است.
بعد از مرگ شاه اسماعیل - اولین پادشاه سلسله صفویه – بازماندگان او تصمیم گرفتند پیکر شاه را در کنار قبر شیخ صفی الدین دفن کنند. بنابراین اولین بنای الحاقی به مقبره شیخ، گنبدی کوچک بود که آرامگاه شاه اسماعیل به شمار می رفت. اما از آن به بعد، بقعه شیخ صفی کم کم تبدیل به مدفن جد سلاطین صفویه شد و بعد از مدتی این بقعه به عنوان محلی برای نشر تفکر سیاسی و مذهبی صفوی شناخته شد. به طوری که بزرگان این سلسله در این مجموعه جمع می شدند و امور حکومت را کنترل می کردند. به همین دلیل این بقعه در دوره صفوی با عنایت ویژه شاهان این دوره به ۲۱ هزار متر گسترش یافت و در نهایت دقت تکمیل و تزیین شد تا جایی که صفویان این بقعه را بهشت موعود خداوندی می دانند.
امروز بقعه شیخ صفی کلکسیونی از جاذبه های معماری، کاشیکاری پر حجم معرق، نقاشی‌های مطلای دیواری، صندوق قبور منبت و مشبک، درهای نقره پوش، مقرنس و گچ‌بری و تالار عجیب چینی است که چشم هر گردشگری را خیره می کنند. در این بقعه می توانید کتیبه‌های زیبا و نفیس و آثار به جا مانده از خطاطان بزرگ دوره صفوی (مثل ميرعماد، میر قوام الدین، محمد اسماعیل و ...) را در کنار منبت‌های ارزنده، تذهیب، نقاشی و تنگ بری زیبا ببینید که چطور در طول زمان بر دیواره‌های این بقعه جلوه‌گری کرده‌اند.
برای دیدن این بقعه باید به ضلع شرقی میدان عالی‌قاپو بروید و با گذشتن از در چوبی بزرگی وارد حیاط مشجر مستطیل شکل بقعه شوید. دور تا دور این حیاط طاق نماهایی می‌بینید که دیواره‌های آجری حیاط را جلوه داده اند. در ضلع شرقی، راهرویی شما را به محوطه شهیدگاه راهنمایی می کند و در ضلع جنوبی به محوطه‌ای معروف به “چله خانه” یا قربانگاه می‌رسید.
در سمت چپ راهروی ورودی، مسجد جنت‌سرا قرار گرفته است. جنت‌سرا به صورت فضایی هشت‌ضلعی طراحی شده و فاقد محراب می‌باشد. علاوه بر این به نظر می رسد که فضای جنت‌سرا بیشتر برای انجام مراسم صوفیانه و گرفتن مجالس سماع عارفانه بوده و سنگ میدان یا "میدان داشی" آن هنوز در مجموعه بقعه شیخ صفی الدین موجود است.
مسجد جنت‌سرا در گذشته دور سقفی گنبدی شکل داشته که پس از فرو ریختن در دوره قاجاریه، سقفی چوبی و مسطح با ۱۶ ستون چوبی روی آن ایجاد شد. مسجد جنت‌سرا از نمای بیرونی به صحن داخلی اشراف دارد که در مقابل آن پنجره مشبک گره چینی نصب شده و در دو سمت آن نیم قوس در ورودی اتاق متولی قرار گرفته است.
قندیل‌خانه یکی دیگر از بخش‌های اصلی بناست و دقیقا روبه‌روی سرسرای ورودی در دو طبقه قرار گرفته است. پنج پنجره چوبی در طبقه بالایی و پنج پنجره در زیر آن نمای بسیار زیبایی را به قندیل‌خانه بخشیده است.
کمی آن سوتر چینی‌خانه قرار دارد. یعنی درست در قسمت شرقی قندیل‌خانه یا رواق اصلی که با دو ورودی باریک با دار الحفاظ ارتباط پیدا می کند. ساختمان چینی‌خانه چهار شاه نشین دارد و طاق نماهای فوق العاده زیبا و نفیسی از نوع مقرنس گچی در آن دیده می‌شود که روی آنها نقاشی و طلاکاری ظریفی انجام شده است. این مکان در دوره صفویه محل نگهداری ظروف طلا و نقره و ظروف سفارشی شاه عباس اول از کشور چین بوده است.
بعد از سقوط سلسله صفویه این بقعه، مورد بی توجهی واقع می شود که هم اکنون مساحت عرصه و اعیانی این مجموعه کمتر از ۷ هزار مترمربع است.
سبلان
سبلان (تلفط نام در ترکی آذربایجانی: ساوالان، در تالشی: سفلون)، نام کوهی است مرتفع در شمال غرب کشور ایران و در استان اردبیل که از کوه‌های متعدد بلندی چون صائین،نرمیق، قوشه‌داغ، و… تشکیل شده است. رشته کوه‌سبلان در شمال شرقی شهرستان مشکین شهر و در فاصله 25 کیلومتری آن واقع شده است. دامنه‌های این کوهستان در بخش مرکزی از چهارسو به شهرستان‌های مشکین شهر و اهر در شمال، تبریز در مغرب، سراب در جنوب و اردبیل در شرق مشرف می‌باشد .
سبلان سومین قله بلند ایران و یک کوه آتشفشانی غیر فعال است. قسمت شرقی کوه سبلان به قله آتشفشان سبلان که در ارتفاع ۴۸۱۱ متری قرار دارد منتهی می‌شود. در قله آن دریاچه‌ای زیبا به چشم می‌‌خورد، تمام قلل سبلان در ایام سال پوشیده از یخ و برف‌های دائمی است. سبلان به خاطر آبگرم‌های طبیعی دامنه کوه، طبیعت تابستانی زیبا دارد.
دریاچه شورابیل
این دریاچه به مساحت 120 هکتار یکی از مناطق گردشگری می‌باشد که اوقات فراغت برخی از مردم در این مکان تفریحی سپری می‌شود. این در یاچه قبلاً بسیار شور بوده است و سابق براین بخاطر شوری و لجن طبی خود مشهور بود.
ولی امروزه با افزوده شدن آب شیرین از شوری آن کاسته شده، بطوری که نوعی ماهی در آن پرورش داده می‌شود؛ و دارای امکانات تفریحی، ورزشی و فرهنگی بسیاری است از جمله: قایق رانی، پیست دو و میدانی، دوچرخه سواری، باغ وحش، هتل‌های مجهز و زیبا، مجموعه شهر بازی برای بچه‌ها، رستوران در وسط دریاچه و... می‌باشد.
این دریاچه مستعد پیست قایقرانی روئینگ است چرا که اولین شرط برای احداث این پیست، دریاچه ای است که حداقل 2 کیلومتر مسیر مستقیم داشته باشد و این شرایط دریاچه شورابیل وجود دارد.
پیست اسکی آلوارس
مجموعه فرهنگی - توریستی و ورزشی "آلوارس" در یکی از زیباترین نقاط استان از لحاظ گردشگری و در دامنه های مرتفع و زیبای سبلان در 12 کیلومتری روستای آلوارس و 24 کیلومتری سرعین قرار گرفته است. پیست اسکی آلوارس تا هشت ماه از سال به دلیل وجود برف در منطقه‌ی یاد شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مجتمع در فاز اول دارای جاده‌ای آسفالت، یک خط اسکی به طول 1400 متر جهت آموزش و استفاده علاقمندان، تله سیژ و یک باب ایستگاه کلاس‌های آموزشی، مهمانسرا، رستوران و غیره است که در صورت تکمیل بزرگترین پیست اسکی کشور مطابق با استانداردهای جهانی خواهد بود.
روستای آلوارس در ارتفاعات جبهه جنوبی ساوالان با استعدادهای متنوع توریستی است مسیر اصلی آلوارس – دسترسی از طریق جاده سرعین – آلوارس است البته یک راه فرعی دیگر نیز از شهرستان نیر به آلوارس وجود دارد که حدود 4 کیلومتر آن خاکی و سنگی است. مسیر این روستا با قابلیت‌هایی چون منظر جوامع روستایی و الگوی معشیت آنها (شاهسونها)، آب وهوای ییلاقی، قابلیت کوهنوردی، پیاده‌روی، شکار، وجود آبگیرهای زیبا (قزل گوللر) و… مساعد سرمایه گذاری جهت ایجاد زیر ساخت های صنعت توریسم است.
پارک جنگلی فندقلو
موقعیت جغرافیایی
منطقه فندقلو بین طول جغرافیایی ً25/38 و عرض جغرافیایی ً40/48 قرار گرفته و حداقل ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد 1500 متر و حداکثر 1850 متر می‌باشد که از شمال به راه قدیم اردبیل – آستارا و آبادی‌های آرپاتپه، خانقاه علیا و سفلی از جنوب به کوه معروف خان‌بلاغی و آبادی‌های نیارق و از غرب به ننه کران، مهدی پستی، آبی بیگلو، کریم کندی، دگرماندرق و از شرق به حیران محدود است. مساحت کل این جنگل در حدود 9/4422 هکتار می باشد.
آب و هوا
هوای این ناحیه به علت قرار گرفتن در ارتفاعات دارای تابستانی بسیار خنک و مطبوع و زمستانی سرد و مرطوب است که جزو مناطق سردسیر استان محسوب می‌گردد، این منطقه در ارتفاعات گیلان (آستارا) و شرق اردبیل واقع شده و از رژیم بارندگی و رطوبت دریای مازندران بهره می‌گیرد. ریزش باران‌های فصلی و وجود مه‌های دائمی رطوبت منطقه را به حد کافی تأمین می‌نماید، میانگین بارندگی در سال 4/290 میلی‌متر و دمای حداکثر مطلق 37 درجه در شهریور و دمای حداقل مطلق آن 37- درجه سانتیگراد در بهمن ماه است.
حیات وحش
گونه‌های جانوری مختلفی از قبیل: گرگ، روباه، خوک وحشی، خرگوش، خرس قهوه‌ای و پرندگانی چون عقاب طلایی، بلدرچین، هدهد، قرقاول، کبک، چکاوک، کلاغ ابلق و سیاه و ... در آن زندگی می‌کنند.
پوشش گیاهی
انواع تیپ های جنگل فندقلو عبارتند از :
1- راش ممرز 2- بلوط ممرز 3- فندق ممرز 4- فندق خالص
ساختار جنگل از لحاظ آمیختگی شامل: فندق، بلوط، راش، ممرز، ازگیل، ال اسبی، آلوچه، زالزالک و غیره می‌باشد و گونه‌های علفی منطقه چون نسترن، تمشک، خاس، پامچال، بابونه، سرخس، گیلدیگ، بنفشه وحشی، گل گاو زبان و ... در زمینهای آن به وفور یافت می شود.
دهکده سنگی و زیرزمینی ویند کلخوران
این روستا دهکده‌ای سنگی با مجموعه‌ای از خانه‌های سنگی منفرد به صورت یک پدیده معماری تاریخی و باستانی استثنایی وجود دارد که شکل کنده شدن این منازل در زیر تپه‌های سنگی و رسوبی و نوع کنده شدن آنها که نهایتاً منجر به آفرینش چنین آثاری شده است، در نوع خود کم نظیر می‌باشد. دهکده صخره‌ای باستانی ویند در حدود 5 کیلومتری جنوب و جنوب غربی سرعین و در نزدیکی جاده اردبیل-نیر قرار گرفته است. مناطقی که خانه‌های سنگی در آن قرار گرفته اند قوردی قیه، تپه چله خانه، قره قیه و مسجدیری نامیده می‌شود.
بررسی‌های محدود و سفال‌های پراکنده در سطح و داخل خانه‌های سنگی مربوط به ادوار مختلف می‌باشد. سفالهائی مربوط به دوره اشکانی، سفالها و قوسهای جناغی در کنده های صخره ای شبیه به آثار ساسانیان همچنین آثار و علائمی مربوط به دورانهای اسلامی مانند سلجوقی، تیموری و صفوی که حکایت از استمرار استفاده از این خانه های سنگی در طول تاریخ می باشد.
